Deyimler

Deyimler (Фразелогизмдер)

• Аттын кашкасындай= Çok iyi tanınan adamlar için kullanılan deyimdir örnek verecek olursak \”Attın kaşkasınday taanımal Çıngız Aytmatovdun kitepterin okugan coksunbu ?\”
• Баш көз болуу: Türkçe tam anlamı göz kulak olmaktır.Örnek verecek olursak \”Men aga türkiyada baş köz bolom.\”
• Баш көтөрүү: 2 anlamı vardır 1.Karşı çıkma anlamında kullanılan deyimdir. 2.iyileşme (Сакайуу) anlamında da kullanılır. Örnek verecek olursak \”Al maga baş kötördü.\”Yani o bana karşı çıktı anlamıda. 2. anlamında ise \”Ооруп жаткам,кудайга шүгүр  бүгүн баш көтөрүп калдым)\”Hastaydım,Allah\’a şükür bugün daha iyiyim.\”
• Баш оту менен:Bir işe kendini vererek çalışmanın deyim halidir mesela; \”Al sınakka baş otu menen dayardandı.\” O sınava kendini vererek hazırlandı.(Çok iyi hazırlandı,çabaladı anlamında)
• Демин ичине алуу: Sessiz söz söylemeyen adamlar için kullanılır. Örnek verecek olursak; \”Oğuzhan ar dayım demin içine alıp oturat.\” Yani Oğuzhan her zaman sessizce oturur. anlamında kullandık.
• Дит багып кароо: Korkusuz,yürekli,yiğit adamlar için kullanılan bir deyimdir.Türkçe tam anlamı \”Yüreği pek\”.
• Жан сактоо:Türkçe tam anlamı \”canı kıymetli\”.Canı değerli,tembel insanlar için kullanılır.
• Жерден боорун көтөрүү: Çocuğun büyümesi ile akalı bir deyimdir.\”Bizdin uulu karasan,cerden boorun kötörüptür.\” Bizim oğlana bak büyümüş adam olmuş.\”
• Ичине кирип чыккандай: Yakında çevrilecektir…
• Кылдан кыйкым табуу:Saçma sebesiz bir bahane bulma deyimi olarak kullanılır mesela.\”Al kıldan kıykım tabat\”.
• Жумурткадан кыр издөө: Aynı şekilde buda saçma sebepsiz bir bahane bulanlar için kullanılır.Kolay bir şekilde deyimi inceleyecek olursak,\”Yumurtada köşe aramak anlamına geliyor.\”
• Тамырына балта чабуу: Türkçe tam anlamı kökünü kurutmak,sonlandırmak,anlamına geliyor mesela: \”Metehan duşmandardın tamırına balta çaptı\”yani Metehan düşmanların kökünü kuruttu veya dusmanlarını yok etti anlamında kullanılır.
• Эки көзү төрт болуу: Türkçe tam anlamıyla ağaç olmaktır.Mesela Аны күтүүдөн эки көзүм төрт oldu. yani onu beklemekten 2 gözlerim 4 oldu anlamında tabi çevirince biraz anlamsız olabilir. fakat ağaç olmak anlamındadır.
• Тишин кайроо: Sinrlenmek anlamında kullanılır.Dişini sinirden gıcırdatmak veya sinirlendinin deyim halidir.\”Batuhan maga caman söz aytkandan kiyin aga tişimdi kayrattım.\” Yani Batuhan bana kötü söz söyledikten sonra ona sinirlendim.
• Төбө чачы тик турду:Tüyleri diken diken oldu.
• Уядан учту: Yuvadan uçtu.
• Эгиз козудай: İkiz gibi olmak.
• Шапар тебүү: Eğlenme fiilinin deyim halidir.
• Чоң муштум: Güçlü adamlar için kullanılır.
• Оозуна май: Arkadaşınız size güzel bir haber söylerken \”oozuna mayyy\”  yani türkçe anlamda ay ağzına balll anlamında kullanılır.\”Ağzından bal damlıyor.
• Оозуна таш: Arkadaşınız size kötü bir haber söylerken \”oozuna taş\” yani türkçe anlamda ağzınaaa taaaaaaaş denir.
• Жүрөк түшүү: Korktuktan sonra söylenir yüreğim ağzıma geldi gibi.\”Cürögüm tüştü\”
• Кудайдан жөө качкандай: Sorumsuz insanlar için kullanılır.
• Беш өрдөкүн учурду: \”Kalp ayttı\” yani yalan attı fiilinde kullanılan bir deyimdir.Ufakta atta civcivler yesin gibi 🙂 Zaten deyimin anlamına bakarsak ördek uçmaz ama bu yalancı kişi uçuruyor işte 🙂
• Бөйрөктөн шыйрак чыгаруу: Sebepsiz bahaneler üreten kişi için kullanılır.Mesela sebepsiz bahane üretti kırgızca cümle kuracak olursak \”Cönü cok böyröktön şıyrak çıgardı.\”
• Көз ачып жумганча: Göz açıp kapayıncaya kadar anlamında kullanılan deyim.
• Беш колдой билүү: Çok iyi bilmek.anlamında kullanılır. \”Kırgızçanı beş koldoy biliş kerek.\”Kırgızcayı çok iyi bilmek lazım.
• Акесин таанытуу:Gününü göster- deyimi anlamındadır.\”Men anın akesin taanıttım.\”Ben ona gününü gösterdim.
• Узун жолу кыкартуу: \”Oşka çeyin dagı köp col andan körö uzun coldu kıskartıp süylöşüp keteli\” Oş\”a  kadar daha çok yol var konuşarak uzun yolu kısaltıp gidelim.
• Бармак басты,көз кысты кылуу:Gizlice (Tımızın)Saman altından su yürüterek anlamındadır.Kırgızca Cümle kuracak olursak \”barmak bastı,köz kıstı kılıp bul cumuştu atkardı.\”Saman altından su yürüterek bu işi halletti.
• Атка жеңил,тайга чак: Yakında çevrilecektir…
• Бешик тербетип койуу:Türkçe tam olarak anlattığımızda yaşça saygın hocanıza veya makamı olan kişiye siz yerine sen dersen yani  hitap şeklinde bozuk bir cümle kurup ona söylediğinizde sen benim askerlik arkadaşım mısın gibi cevap alabilirsiniz.Kırgızca bu deyimde ise \”beşiğimi sen mi salladın\” anlamı yani bizde çokça kullanılan sen benim askerlik arkadaşım mısın anlamını karşılıyor.Örnek verecek olursak, \”Beşigimdi terbetip koydun bele\” Beşiğimi sen mi salla mıştın ?

Кишинин сапатын көркөткөн фразеологиимдер (Kişinin karakterini gösteren deyimler)

Куу: Kurnaz – Суудан курган чыккан- Sudan kuru çıkan anlamında çakal 🙂

Жоош:Saf,temiz Кой оозуна чөп албаган

Йятсыз: Terbiyesiz,Utanmaz anlamında -Бети жок,бети калың Türkçesi yüzsüz.Yüzü yok

Жалтак:Öz güveni olmayan hakkını savunamayanlar için söylenir.-Жер карама

Сараң: Cimri anlamında.-Чычканга кебек алдырбаган yani türkçeye çevirsek ufacık fareye ufacık yem bile vermez anlamını taşıyor.

Жалкоо: Tembel anlamında.-Куурай башын сындырбаган

Кошоматчы:Yalaka anlamında.-Күн тийген жердин күкүгү düz çevirecek olursak guguk kuşunun araştırmasını yapmış olanlar nasıl hayvan olduğunu bilirler.Guguk kuşları sadece gündüz öterler gece ötmezler.İnsanlara bunu yansıtırsak,senin bir karşılık beklediğin kişi bir söz söyleyince onu översen yalaka oluyorsun.Başka biri onun dediğinin aynısını dese memnun olmuyorsun.Buna benzer.

Арамза: Senin yüzüne çok güzelsin davranışların çok iyi diyip içinden tam tersini düşünen fesat insanlara söylenir.-Котур ташы койнунда бойнунда

Чагымчыл: Ortalık karıştırıcı anlamında.-Жүргөн жерге чөп чыкпайт.Bu ortalık karıştırıcıların bastığı yerde ot bile çıkmaz anlamında.

Камырабаган:Umursamaz,vurdumduymaz anlamında.-Мурдун балта кеспеген burnunu balta kesmez.

Курч,өткүр:Delikanlı,korkmaz,yiğit anlamlarında kullanılır. -Жүрөгүндө оту бар.

Март,берешен:Kolu açık anlamında -Колу ачык

Жакыр:Fakir anlamında.-Итке миңген

Жаш:Genç anlamındadır.Yandaki beşikten daha çıkmadın yani sen daha dün ki çocuksun anlamındadır.-Бешиктен бели чыга элек

Адилет:Adaletli anlamındadır. -Кара кылды как жарган kılı bile ikiye bölüp adaleti sağlayan anlamındadır.

Алдында ат салдырбаган: En iyisi olan -Мыкты

Тың: Ayaklarının üstünde kendi kendine durabilen kendi işini kendi halleden adamlar için kullanılır.-Өз киндигин өзү кескен

Кыймыл аракетти билдирген фразеологизмдер (Duyguyu ifade eden deyimler)

–
–
–
–